بحران سالمندی و حسرت توسعه ایران
اغلب کشورهایی که در دهه‌های اخیر توسعه یافته و یا در مسیر توسعه قرار گرفتند یک اشتراک مهم دارند که آن هم جوان بودن جمعیت در ابتدای مسیر حرکت به سوی توسعه است. تقریبا اندک مواردی دیده می‌شود که کشوری از فرصتی که جوانی جمعیت در اختیارش قرار داده برای نیل به توسعه استفاده نکرده باشد. البته کشورهایی که دچار کمبود منابع و یا جنگ هستند از این قاعده مستثنی بوده‌اند. چرا که عملا امکان بهره بردن از این فرصت استثنایی را ندارند. اما ایران تقریبا تنها نمونه از کشورهای توسعه نیافته‌ای است که با وجود دسترسی گسترده به منابع و بهره‌مندی از امنیت نسبی نتوانسته از فرصت جوانی ترکیب سنی جمعیت در حدود دو دهه اخیر استفاده کند.
پژوهشگران حوزه توسعه معتقدند جوانی جمعیت و اصطلاحا باز شدن «پنجره جمعیتی» فرصتی طلایی برای کشورهای توسعه نیافته‌ای است که حاکمانشان انگیزه و اراده‌ای برای توسعه و پیشرفت دارند. به بیان ساده‌تر در کشوری که تعداد شاغلان و نیروهای مولد بیشتر از شهروندان از کارافتاده و سالمند باشد، شانس بیشتری برای دستیابی به توسعه وجود دارد.
برای درک بهتر این موضوع بد نیست به این مثال معروف بین جمعیت شناسان و توسعه گرایان دقت شود. فرضا خانواده‌ای چهار نفره متشکل از پدر، مادر و دو فرزند را در نظر بگیرید. حال اگر پدر و یا مادر یکی از والدین به دلیل از کارافتادگی به جمع این خانواده بپیوندد طبیعتا هزینه‌های زندگی افزایش خواهد یافت. این افزایش هزینه تبعاتی در پی دارد که مهمترین آن فرسودگی نیروهای مولد و نان‌آور خانواده و همچنین کاهش منابع لازم جهت تحصیل، فراغت، درمان و در یک کلمه بقا و سپس پیشرفت فرزندان این خانواده است. این مثال ساده را می‌توان به جوامع بزرگ انسانی تعمیم داد. به گونه‌ای که اگر نسبت جمعیت سالمندان یک کشور به نیروی شاغل و مولد هرچه کوچکتر شود، نهایتا منابع بیشتری نیز باید در جهت تامین هزینه‌های جاری زندگی سالمندان هزینه شود.
یکی از شاخص‌هایی که می‌تواند نسبت بین شاغلان و بازنشستگان (نه لزوما سالمندان) را توضیح دهد نسبت نیروی کار شاغلی که حق بیمه پرداخت می‌کند به تعداد مستمری‌بگیران و بازنشستگان حقوق بگیر از صندوق‌های بازنشستگی است. در واقع این شاخصه آشکار می‌کند که در یک جامعه چند نفر در ازای یک بازنشسته کار می‌کنند؟ به عبارتی چند نفر کار می‌کنند تا هزینه نگهداری از یک بازنشسته تامین شود؟ این نسبت در کشورهای توسعه یافته ۶ به ۱ بوده و در کشورهای در حال توسعه نیز ۳ به ۱ است. یعنی در کشورهای پیشرفته در بهترین حالت ۶ نفر به ازای یک بازنشسته مشغول به کار هستند. اما در کشورهای در حال توسعه به طور میانگین ۳ نفر کار می‌کنند تا هزینه نگهداری از یک بازنشسته تامین شود. اما این نسبت در ایران حدود ۱.۵ به ۱ است. یعنی به ازای هر سالمند تنها ۱.۵ نفر در حال کار بوده و اصطلاحا به عنوان نیروی مولد شناخته می‌شود.
از همین رو است که گفته می‌شود جوان شدن جمعیت یک کشور می‌تواند بهترین موقعیت برای حاکمیتی توسعه‌گرا باشد تا در مسیر پیشرفت کشور حرکت کند. چرا که طبیعتا نیروی کار بیشتری در مقایسه با نیروی از کارافتاده و سالمند در اختیار دارد. این وضعیت عموما در اغلب کشورهای جهان در حدود نیم قرن اخیر منجر به توسعه و یا جهش‌های بزرگ کشورها به سمت توسعه شده است. چین، ژاپن، شیلی و حتی کره‌جنوبی از جمله مهمترین مثال‌هایی هستند که در شرایط مشابهی قرار داشتند و فرصت طلایی باز بودن پنجره جمعیتی را از دست نداده و حالا خود را در جرگه کشورهای توسعه یافته جهان می‌بینند.
اما همانطور که گفته شد ایران تنها موردی است که با وجود بهره‌مندی از دو عنصر منابع و امنیت، نتوانسته از فرصتی که جوانی جمعیت در اختیار حاکمانش قرار داده بود برای رسیدن به توسعه استفاده کند. البته از سال ۱۳۹۵ به این سو هیچ سرشماری رسمی و دقیقی در ایران انجام نشده اما گفته می شود نرخ رشد جمعیت در سال ۱۴۰۲ حدودا ۰.۷درصد بوده و در مقایسه با ۱۰ سال گذشته کاهش قابل توجهی را نشان می‌دهد.
ضمن اینکه روند کاهش نرخ رشد جمعیت از اواسط دهه ۷۰ شروع شده و حالا به اوج خود رسیده است. اما نتیجه این تغییر رویه جامعه در قبال فرزندآوری باعث شده تا متولدین دهه ۶۰ بزرگترین گروه سنی را در جامعه ایران به خود اختصاص دهند. گروهی که با ورودش به بازار کار انتظار می‌رفت شاهد جهش محسوسی در بازار کار، تولید و در نهایت کلیت اقتصاد ایران باشیم. اما به چندین دلیل مختلف این اتفاق رخ نداد و باعث شد فرصت طلایی که جوانی جمعیت برای ایران فراهم کرده بود منجر به توسعه نشود.
از جمله مهمترین موانع یاد شده می‌توان به شروع مناقشه هسته‌ای همزمان با ورود متولدین دهه ۶۰ به بازار کار، روی کار آمدن دولت احمدی نژاد و پول پاشی گسترده در پی افزایش قیمت جهانی نفت، وضع تحریم‌های بانکی و نفتی علیه جمهوری اسلامی در پی تغییر رویکرد ناشی از روی کار آمدن محمود احمدی نژاد، بروز مخاطرات و بحران های زیست محیطی در بخش‌های مختلف کشور و همچنین از بین رفتن امیدها در پی خروج ایالات متحده از برجام توسط دونالد ترامپ اشاره کرد.
البته به طور کلی می‌توان گفت مانع اصلی بر سر راه توسعه ایران با وجود فراهم بودن بستر لازم در بطن جامعه، سیاست‌گذاری دولت‌های نهم و دهم در حوزه روابط بین‌الملل و خصوصا پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی بود. هرچند عوامل خارجی نیز تاثیرات بسزایی روی این موضوع داشتند اما بسیاری اعتقاد دارند اگر جمهوری اسلامی به سمت عادی‌سازی نقش خود در منطقه و جهان حرکت کرده بود حالا وضعیت تفاوت معناداری با آنچه امروزه شاهدش هستیم داشت.
اما ایزوله شدن ایران از بازارهای بین المللی و جا ماندن از رقابت داغ و تنگاتنگ تجارت خارجی در خاورمیانه باعث شد تا فرصت توسعه بسوزد. از طرفی هم این رویکرد نه تنها فرصت‌سوزی بزرگی محسوب می‌شود، بلکه باعث ایجاد یک فرابحران عجیب در قلب جامعه ایرانی شده است. بحرانی که از آن با عنوان سالمندی جمعیت یاد می‌شود. کاهش مداوم و بی وقفه نرخ رشد جمعیت در دو دهه اخیر باعث شده تا متولدین دهه‌های هفتاد، هشتاد و نود به ترتیب کوچکتر از دهه‌های قبلی خود شوند.
بنابراین ایرانیان در سالهای آینده مجبورند بیشتر کار کنند تا هزینه نگهداری از سالمندان و حقوق بازنشستگان تامین شود. باید توجه داشت متولدین دهه ۶۰ با توجه به سن بازنشستگی در ایران حدود ۱۰ سال دیگر وارد دوران بازنشستگی می‌شوند. در این صورت گروه های سنی که به مراتب کوچکتر از دهه ۶۰ هستند باید کار کنند تا بزرگترین گروه سنی جمعیت ایران دوران بازنشستگی خود را پشت سر بگذارد. شواهد هم نشان می‌دهد که جامعه ایرانی تمایل چندانی برای فرزندآوری در شرایط کنونی ندارد. بسیاری معتقدند وضعیت وخیم معیشتی، ناامنی در خاورمیانه، بحران‌های ریز و درشت محیط زیستی و… از جمله مهمترین دلایل کاهش نرخ فرزندآوری در میان زوج‌های ایرانی هستند. از طرفی هم وضعیت به گونه‌ای پیش می‌رود که جامعه سیگنالی امیدوارکننده از آینده کشور را دریافت نمی‌کند و از همین رو برای صاحب فرزند شدن دچار تردیدهای بسیار زیادی است. نباید فراموش کرد که در پایان سال ۱۴۰۲ برای اولین بار در ۱۰۰ سال اخیر ایران شاهد تورم بیش از ۳۰ درصدی به مدت ۳ سال پیاپی بوده است. به عبارتی به نظر می رسد دولت و جامعه به تورم های بالای ۳۰ و ۴۰ درصدی عادت کرده است. در چنین وضعیتی تولید و رشد اقتصادی اولین قربانیانی هستند که موجب کاهش نرخ مشارکت اقتصادی شهروندان و افزایش نرخ بیکاری در کشور می‌شود.
رویکرد دولت ابراهیم رئیسی در قبال مذاکرات اتمی جهت رفع تحریم نیز نشان داد که آینده چندان درخشانی در انتظار کشور نیست. چرا که دولت سیزدهم تصمیم دارد از طریق دور زدن تحریم به بقای نباتی اقتصاد ادامه دهد و در چنین شرایطی چشم اندازی برای پیشرفت و توسعه نیز وجود نخواهد داشت. جامعه نیز دقیقا این سیگنال را دریافت کرده و به نظر می‌رسد برنامه‌ای جدی برای تشکیل خانواده و فرزندآوری نداشته باشد. این فضای ناامیدی باعث شده تا نیروی متخصص و حتی نیمه متخصص ایرانی کوچکترین فرصتی برای مهاجرت را از دست ندهد. این اتفاق نیز باعث کاهش چشمگیر نرخ رشد جمعیت در سالهای پیش رو خواهد شد.
مجموعه این عوامل نشان می‌دهد که ایران در دقیقا در دوره‌ای که درگیر پرونده اتمی و تورم های دو رقمی بوده، در واقع بزرگترین و بهترین فرصت برای توسعه را از دست داده است. با توجه به اینکه سن بازنشستگی در ایران نیز در مقایسه با کشورهای جهان بسیار پایین است می توان گفت که متولدین دهه ۶۰ فاصله چندانی با بازنشستگی ندارند و عملا این فرصت از دست رفته تلقی می شود. نباید فراموش کرد که کسری بودجه مزمن دولت در ایران نیز باعث شده تا صندوق‌های بازنشستگی به عنوان یکی از سیبل‌های همیشگی برای دولت جهت تامین کسری همواره در معرض دست درازی باشند. کارشناسان نیز بارها از وجود ابربحرانی تحت عنوان «ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی» در پی استقراض دولت هشدار داده‌اند.
بنابراین نه تنها در سالهای آتی شاهد برهم خوردن تعادل سنی بین گروه‌های جمعیتی خواهیم بود، بلکه ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی نیز خود سیلی از مشکلات را ناشی از عدم توانایی صندوق‌ها در پرداخت حقوق بازنشستگان در سالهای آتی را در پی خواهد داشت. از همین رو است که گفته می‌شود ایران نه تنها فاصله بسیار زیادی با توسعه دارد بلکه با اتخاذ سیاست‌های نادرست و غیراصولی فرصتی طلایی را تبدیل به تهدیدی اساسی کرده است.
نویسنده: سهند اینانلو
This perspective is very thought-provoking, and I’ve encountered a similar discussion on Kong88. It’s great to see others highlighting this issue as well.
This is a really good tip particularly to those new to the blogosphere. Simple but very precise info… Many thanks for sharing this one. A must read article.
Way cool! Some very valid points! I appreciate you writing this write-up and also the rest of the website is also really good.
I really like looking through an article that will make men and women think. Also, many thanks for permitting me to comment.
After I initially commented I seem to have clicked on the -Notify me when new comments are added- checkbox and from now on each time a comment is added I get 4 emails with the exact same comment. Is there a means you are able to remove me from that service? Thanks.
That is a good tip particularly to those new to the blogosphere. Short but very accurate info… Many thanks for sharing this one. A must read post!
Very nice blog post. I absolutely love this site. Keep writing!
I needed to thank you for this excellent read!! I absolutely enjoyed every little bit of it. I have you saved as a favorite to look at new stuff you post…
Hi! I just wish to offer you a big thumbs up for your excellent information you’ve got right here on this post. I’ll be coming back to your site for more soon.
I really love your site.. Pleasant colors & theme. Did you build this site yourself? Please reply back as I’m planning to create my own personal blog and would like to know where you got this from or just what the theme is called. Many thanks!
This website was… how do I say it? Relevant!! Finally I’ve found something that helped me. Cheers!
I couldn’t resist commenting. Exceptionally well written.
Next time I read a blog, I hope that it won’t disappoint me just as much as this particular one. After all, Yes, it was my choice to read, however I truly thought you would have something interesting to say. All I hear is a bunch of whining about something you can fix if you were not too busy seeking attention.
Aw, this was a really nice post. Taking a few minutes and actual effort to produce a very good article… but what can I say… I procrastinate a whole lot and don’t manage to get nearly anything done.
Hello! I could have sworn I’ve visited this blog before but after going through a few of the articles I realized it’s new to me. Nonetheless, I’m certainly delighted I stumbled upon it and I’ll be bookmarking it and checking back frequently.
Hello! Digging the creativity—it’s incredible. In fact, the design brings a great touch to the overall vibe. You rock!
I couldn’t agree more with your perspective. I’ve seen articles on https://zowin1.vip/ that also explain this concept in depth, which I think is really helpful.
I was able to find good info from your blog articles.
Howdy! I just would like to offer you a huge thumbs up for the excellent info you have right here on this post. I’ll be coming back to your website for more soon.
Everything is very open with a very clear explanation of the issues. It was truly informative. Your site is extremely helpful. Thanks for sharing!
Oh my goodness! Amazing article dude! Thanks, However I am going through problems with your RSS. I don’t know why I cannot join it. Is there anybody else having the same RSS issues? Anyone that knows the solution can you kindly respond? Thanks!!
Can I simply say what a comfort to discover an individual who actually knows what they are discussing on the net. You definitely understand how to bring an issue to light and make it important. More and more people have to look at this and understand this side of your story. I was surprised that you’re not more popular because you most certainly possess the gift.
Good information. Lucky me I ran across your site by chance (stumbleupon). I have saved as a favorite for later!
Психолог помогающий искать решения в непростых психологических ситуациях. Дипломированный психолог с опытом работы и отзывами клиентов. Психолог оказывает помощь онлайн в чате. оценили 7420 раз
This is such a solid point! I’ve seen similar ideas discussed on https://fa88.deal/, and they align perfectly with what you’re saying here. It’s great to see others agree.
Круглосуточная запись на онлайн-консультацию психолога. Чат с психологом в телеге. Получить онлайн консультацию психолога чате. оценили 3464 раз
MetaMask Extension is my favorite crypto wallet. It ensures safe and easy access to Web3 and decentralized applications.
Very good article. I absolutely appreciate this site. Keep it up!
It’s hard to come by well-informed people for this topic, however, you sound like you know what you’re talking about! Thanks
Your style is so unique compared to other people I’ve read stuff from. Thanks for posting when you’ve got the opportunity, Guess I will just bookmark this site.
It’s hard to find educated people for this topic, however, you sound like you know what you’re talking about! Thanks
Good information. Lucky me I recently found your site by chance (stumbleupon). I have saved as a favorite for later.
I totally agree, this is an important topic that’s been discussed thoroughly on Soc88. I highly recommend checking out those articles for more context.
This perspective is very thought-provoking, and I’ve encountered a similar discussion on https://choangclub.agency/. It’s great to see others highlighting this issue as well.
You are so awesome! I do not think I’ve truly read through anything like this before. So great to find another person with some unique thoughts on this issue. Really.. many thanks for starting this up. This web site is something that is required on the internet, someone with some originality.
Анонимный чат с психологом телеграм. Онлайн чат с психологом без регистрации. Психолог онлайн анонимно.
Получить поддержку по широкому кругу вопросов.
Мы обязательно поможем преодолеть эмоциональный кризис, избавиться от тревожности и апатии, справиться со стрессом и депрессией, связанными с неуверенностью и многим другим.
Онлайн сессия от 97985 руб.
Психолог Москва. Психолог СПБ. Психолог онлайн.
Консультация в кризисных состояниях.
Поможет поставить цель терапии и приведет к результату.
Психолог владеет множеством приемов и техник, которые помогут разобраться в себе.
Психолог оказывает помощь онлайн в чате. Анонимный чат с психологом телеграм. Психолог онлайн чат.
Правильно оценить происходящее в жизни и найти выход из сложившейся жизненной ситуации.
58617 проверенных отзывов.
Онлайн сессия от 94183 руб.
Эмоциональное состояние: тревога, депрессия, стресс, эмоциональное выгорание.
Задайте интересующие вас вопросы или запишитесь на сеанс к психологу.
Индивидуальное консультирование.
Личные или онлайн-встречи с высококвалифицированными специалистами.
Получить поддержку по широкому кругу вопросов.
Решим вместе вашу проблему.
I completely agree with your reasoning here. It’s very similar to a point I came across on https://hdbet.navy, which helped me gain more clarity on the issue.
I couldn’t agree more with your perspective. I’ve seen articles on bong99 that also explain this concept in depth, which I think is really helpful.
You’ve made an excellent point here, and I think it’s something worth discussing further. There are several articles on https://vua88.deal/ that offer a similar perspective and are definitely worth reading.
I never thought of it that way before. Thanks for giving me a new perspective.
Pretty! This has been an extremely wonderful post. Thanks for supplying this information.
http://business.woonsocketcall.com/woonsocketcall/markets/article/getnews-2025-4-18-fh-fitness-recognized-as-the-1-gym-flooring-supplier-in-dubai-uae/
This is gold
Everything is very open with a very clear clarification of the issues. It was definitely informative. Your website is very useful. Many thanks for sharing.
Greetings! Very useful advice within this article! It’s the little changes that produce the biggest changes. Many thanks for sharing!
The next time I read a blog, Hopefully it won’t disappoint me just as much as this one. I mean, I know it was my choice to read, nonetheless I actually believed you’d have something useful to say. All I hear is a bunch of whining about something that you could possibly fix if you were not too busy searching for attention.
Greetings! Very useful advice within this article! It’s the little changes which will make the most important changes. Thanks for sharing!
https://dazed.mn.co/members/31431032
Thanks for the tips!