بحران سالمندی و حسرت توسعه ایران
اغلب کشورهایی که در دهه‌های اخیر توسعه یافته و یا در مسیر توسعه قرار گرفتند یک اشتراک مهم دارند که آن هم جوان بودن جمعیت در ابتدای مسیر حرکت به سوی توسعه است. تقریبا اندک مواردی دیده می‌شود که کشوری از فرصتی که جوانی جمعیت در اختیارش قرار داده برای نیل به توسعه استفاده نکرده باشد. البته کشورهایی که دچار کمبود منابع و یا جنگ هستند از این قاعده مستثنی بوده‌اند. چرا که عملا امکان بهره بردن از این فرصت استثنایی را ندارند. اما ایران تقریبا تنها نمونه از کشورهای توسعه نیافته‌ای است که با وجود دسترسی گسترده به منابع و بهره‌مندی از امنیت نسبی نتوانسته از فرصت جوانی ترکیب سنی جمعیت در حدود دو دهه اخیر استفاده کند.
پژوهشگران حوزه توسعه معتقدند جوانی جمعیت و اصطلاحا باز شدن «پنجره جمعیتی» فرصتی طلایی برای کشورهای توسعه نیافته‌ای است که حاکمانشان انگیزه و اراده‌ای برای توسعه و پیشرفت دارند. به بیان ساده‌تر در کشوری که تعداد شاغلان و نیروهای مولد بیشتر از شهروندان از کارافتاده و سالمند باشد، شانس بیشتری برای دستیابی به توسعه وجود دارد.
برای درک بهتر این موضوع بد نیست به این مثال معروف بین جمعیت شناسان و توسعه گرایان دقت شود. فرضا خانواده‌ای چهار نفره متشکل از پدر، مادر و دو فرزند را در نظر بگیرید. حال اگر پدر و یا مادر یکی از والدین به دلیل از کارافتادگی به جمع این خانواده بپیوندد طبیعتا هزینه‌های زندگی افزایش خواهد یافت. این افزایش هزینه تبعاتی در پی دارد که مهمترین آن فرسودگی نیروهای مولد و نان‌آور خانواده و همچنین کاهش منابع لازم جهت تحصیل، فراغت، درمان و در یک کلمه بقا و سپس پیشرفت فرزندان این خانواده است. این مثال ساده را می‌توان به جوامع بزرگ انسانی تعمیم داد. به گونه‌ای که اگر نسبت جمعیت سالمندان یک کشور به نیروی شاغل و مولد هرچه کوچکتر شود، نهایتا منابع بیشتری نیز باید در جهت تامین هزینه‌های جاری زندگی سالمندان هزینه شود.
یکی از شاخص‌هایی که می‌تواند نسبت بین شاغلان و بازنشستگان (نه لزوما سالمندان) را توضیح دهد نسبت نیروی کار شاغلی که حق بیمه پرداخت می‌کند به تعداد مستمری‌بگیران و بازنشستگان حقوق بگیر از صندوق‌های بازنشستگی است. در واقع این شاخصه آشکار می‌کند که در یک جامعه چند نفر در ازای یک بازنشسته کار می‌کنند؟ به عبارتی چند نفر کار می‌کنند تا هزینه نگهداری از یک بازنشسته تامین شود؟ این نسبت در کشورهای توسعه یافته ۶ به ۱ بوده و در کشورهای در حال توسعه نیز ۳ به ۱ است. یعنی در کشورهای پیشرفته در بهترین حالت ۶ نفر به ازای یک بازنشسته مشغول به کار هستند. اما در کشورهای در حال توسعه به طور میانگین ۳ نفر کار می‌کنند تا هزینه نگهداری از یک بازنشسته تامین شود. اما این نسبت در ایران حدود ۱.۵ به ۱ است. یعنی به ازای هر سالمند تنها ۱.۵ نفر در حال کار بوده و اصطلاحا به عنوان نیروی مولد شناخته می‌شود.
از همین رو است که گفته می‌شود جوان شدن جمعیت یک کشور می‌تواند بهترین موقعیت برای حاکمیتی توسعه‌گرا باشد تا در مسیر پیشرفت کشور حرکت کند. چرا که طبیعتا نیروی کار بیشتری در مقایسه با نیروی از کارافتاده و سالمند در اختیار دارد. این وضعیت عموما در اغلب کشورهای جهان در حدود نیم قرن اخیر منجر به توسعه و یا جهش‌های بزرگ کشورها به سمت توسعه شده است. چین، ژاپن، شیلی و حتی کره‌جنوبی از جمله مهمترین مثال‌هایی هستند که در شرایط مشابهی قرار داشتند و فرصت طلایی باز بودن پنجره جمعیتی را از دست نداده و حالا خود را در جرگه کشورهای توسعه یافته جهان می‌بینند.
اما همانطور که گفته شد ایران تنها موردی است که با وجود بهره‌مندی از دو عنصر منابع و امنیت، نتوانسته از فرصتی که جوانی جمعیت در اختیار حاکمانش قرار داده بود برای رسیدن به توسعه استفاده کند. البته از سال ۱۳۹۵ به این سو هیچ سرشماری رسمی و دقیقی در ایران انجام نشده اما گفته می شود نرخ رشد جمعیت در سال ۱۴۰۲ حدودا ۰.۷درصد بوده و در مقایسه با ۱۰ سال گذشته کاهش قابل توجهی را نشان می‌دهد.
ضمن اینکه روند کاهش نرخ رشد جمعیت از اواسط دهه ۷۰ شروع شده و حالا به اوج خود رسیده است. اما نتیجه این تغییر رویه جامعه در قبال فرزندآوری باعث شده تا متولدین دهه ۶۰ بزرگترین گروه سنی را در جامعه ایران به خود اختصاص دهند. گروهی که با ورودش به بازار کار انتظار می‌رفت شاهد جهش محسوسی در بازار کار، تولید و در نهایت کلیت اقتصاد ایران باشیم. اما به چندین دلیل مختلف این اتفاق رخ نداد و باعث شد فرصت طلایی که جوانی جمعیت برای ایران فراهم کرده بود منجر به توسعه نشود.
از جمله مهمترین موانع یاد شده می‌توان به شروع مناقشه هسته‌ای همزمان با ورود متولدین دهه ۶۰ به بازار کار، روی کار آمدن دولت احمدی نژاد و پول پاشی گسترده در پی افزایش قیمت جهانی نفت، وضع تحریم‌های بانکی و نفتی علیه جمهوری اسلامی در پی تغییر رویکرد ناشی از روی کار آمدن محمود احمدی نژاد، بروز مخاطرات و بحران های زیست محیطی در بخش‌های مختلف کشور و همچنین از بین رفتن امیدها در پی خروج ایالات متحده از برجام توسط دونالد ترامپ اشاره کرد.
البته به طور کلی می‌توان گفت مانع اصلی بر سر راه توسعه ایران با وجود فراهم بودن بستر لازم در بطن جامعه، سیاست‌گذاری دولت‌های نهم و دهم در حوزه روابط بین‌الملل و خصوصا پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی بود. هرچند عوامل خارجی نیز تاثیرات بسزایی روی این موضوع داشتند اما بسیاری اعتقاد دارند اگر جمهوری اسلامی به سمت عادی‌سازی نقش خود در منطقه و جهان حرکت کرده بود حالا وضعیت تفاوت معناداری با آنچه امروزه شاهدش هستیم داشت.
اما ایزوله شدن ایران از بازارهای بین المللی و جا ماندن از رقابت داغ و تنگاتنگ تجارت خارجی در خاورمیانه باعث شد تا فرصت توسعه بسوزد. از طرفی هم این رویکرد نه تنها فرصت‌سوزی بزرگی محسوب می‌شود، بلکه باعث ایجاد یک فرابحران عجیب در قلب جامعه ایرانی شده است. بحرانی که از آن با عنوان سالمندی جمعیت یاد می‌شود. کاهش مداوم و بی وقفه نرخ رشد جمعیت در دو دهه اخیر باعث شده تا متولدین دهه‌های هفتاد، هشتاد و نود به ترتیب کوچکتر از دهه‌های قبلی خود شوند.
بنابراین ایرانیان در سالهای آینده مجبورند بیشتر کار کنند تا هزینه نگهداری از سالمندان و حقوق بازنشستگان تامین شود. باید توجه داشت متولدین دهه ۶۰ با توجه به سن بازنشستگی در ایران حدود ۱۰ سال دیگر وارد دوران بازنشستگی می‌شوند. در این صورت گروه های سنی که به مراتب کوچکتر از دهه ۶۰ هستند باید کار کنند تا بزرگترین گروه سنی جمعیت ایران دوران بازنشستگی خود را پشت سر بگذارد. شواهد هم نشان می‌دهد که جامعه ایرانی تمایل چندانی برای فرزندآوری در شرایط کنونی ندارد. بسیاری معتقدند وضعیت وخیم معیشتی، ناامنی در خاورمیانه، بحران‌های ریز و درشت محیط زیستی و… از جمله مهمترین دلایل کاهش نرخ فرزندآوری در میان زوج‌های ایرانی هستند. از طرفی هم وضعیت به گونه‌ای پیش می‌رود که جامعه سیگنالی امیدوارکننده از آینده کشور را دریافت نمی‌کند و از همین رو برای صاحب فرزند شدن دچار تردیدهای بسیار زیادی است. نباید فراموش کرد که در پایان سال ۱۴۰۲ برای اولین بار در ۱۰۰ سال اخیر ایران شاهد تورم بیش از ۳۰ درصدی به مدت ۳ سال پیاپی بوده است. به عبارتی به نظر می رسد دولت و جامعه به تورم های بالای ۳۰ و ۴۰ درصدی عادت کرده است. در چنین وضعیتی تولید و رشد اقتصادی اولین قربانیانی هستند که موجب کاهش نرخ مشارکت اقتصادی شهروندان و افزایش نرخ بیکاری در کشور می‌شود.
رویکرد دولت ابراهیم رئیسی در قبال مذاکرات اتمی جهت رفع تحریم نیز نشان داد که آینده چندان درخشانی در انتظار کشور نیست. چرا که دولت سیزدهم تصمیم دارد از طریق دور زدن تحریم به بقای نباتی اقتصاد ادامه دهد و در چنین شرایطی چشم اندازی برای پیشرفت و توسعه نیز وجود نخواهد داشت. جامعه نیز دقیقا این سیگنال را دریافت کرده و به نظر می‌رسد برنامه‌ای جدی برای تشکیل خانواده و فرزندآوری نداشته باشد. این فضای ناامیدی باعث شده تا نیروی متخصص و حتی نیمه متخصص ایرانی کوچکترین فرصتی برای مهاجرت را از دست ندهد. این اتفاق نیز باعث کاهش چشمگیر نرخ رشد جمعیت در سالهای پیش رو خواهد شد.
مجموعه این عوامل نشان می‌دهد که ایران در دقیقا در دوره‌ای که درگیر پرونده اتمی و تورم های دو رقمی بوده، در واقع بزرگترین و بهترین فرصت برای توسعه را از دست داده است. با توجه به اینکه سن بازنشستگی در ایران نیز در مقایسه با کشورهای جهان بسیار پایین است می توان گفت که متولدین دهه ۶۰ فاصله چندانی با بازنشستگی ندارند و عملا این فرصت از دست رفته تلقی می شود. نباید فراموش کرد که کسری بودجه مزمن دولت در ایران نیز باعث شده تا صندوق‌های بازنشستگی به عنوان یکی از سیبل‌های همیشگی برای دولت جهت تامین کسری همواره در معرض دست درازی باشند. کارشناسان نیز بارها از وجود ابربحرانی تحت عنوان «ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی» در پی استقراض دولت هشدار داده‌اند.
بنابراین نه تنها در سالهای آتی شاهد برهم خوردن تعادل سنی بین گروه‌های جمعیتی خواهیم بود، بلکه ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی نیز خود سیلی از مشکلات را ناشی از عدم توانایی صندوق‌ها در پرداخت حقوق بازنشستگان در سالهای آتی را در پی خواهد داشت. از همین رو است که گفته می‌شود ایران نه تنها فاصله بسیار زیادی با توسعه دارد بلکه با اتخاذ سیاست‌های نادرست و غیراصولی فرصتی طلایی را تبدیل به تهدیدی اساسی کرده است.
نویسنده: سهند اینانلو
Great site you have got here.. It’s hard to find high quality writing like yours nowadays. I honestly appreciate individuals like you! Take care!!
May I just say what a comfort to find someone who actually understands what they are discussing over the internet. You certainly understand how to bring an issue to light and make it important. A lot more people ought to read this and understand this side of the story. I was surprised you are not more popular because you surely have the gift.
Very nice article. I definitely love this website. Continue the good work!
when using hair dryers, it would be better to use those low wattage types because they are not very damaging to the hair.
The next time I read a blog, Hopefully it won’t disappoint me as much as this particular one. I mean, I know it was my choice to read through, but I actually believed you’d have something useful to talk about. All I hear is a bunch of moaning about something you could fix if you were not too busy looking for attention.
Good info. Lucky me I ran across your blog by chance (stumbleupon). I have book-marked it for later.
If you are lucky sufficient to have an accommodating spouse, friend, or roommate, ask him or her to give you a rubdown.
I used to be able to find good information from your blog articles.
I’d like to thank you for the efforts you have put in writing this website. I’m hoping to view the same high-grade content by you in the future as well. In truth, your creative writing abilities has encouraged me to get my own, personal blog now 😉
Mind blown!
I can definitely see the logic behind your point of view, and it aligns closely with an article I recently read on Fc88. It adds even more perspective to this discussion.
It’s hard to search out knowledgeable individuals on this subject, but you sound like you realize what you’re speaking about! Thanks
U.S. sales of the 2002 Volkswagen New Beetle took another dip of some 15,000 units, to 49,549.
I wanted to thank you for this fantastic read!! I definitely enjoyed every little bit of it. I’ve got you bookmarked to check out new stuff you post…
This is an excellent point, and I think you’ve captured the issue perfectly. I recently read a very similar article on Go789, and it helped me better understand this perspective.
I fully support this viewpoint, and I think it’s a perspective worth considering. I read a similar article on https://zo10win.com/, and it reinforced my belief in this idea.
Short and sweet!
So what are the 10 most dangerous countries in the world?
There’s definately a great deal to know about this issue. I love all of the points you made.
You truly ensure it is appear really easy along with your presentation however i find this kind of matter to become really something which I believe I’d never realize. It seems too complex and extremely great for me. My partner and i’m looking ahead on your own next publish, My partner and i?|lmost all make an effort to get the cling of it!
Thank you for the sensible critique. Me & my neighbor were just preparing to do some research on this. We got a grab a book from our area library but I think I learned more from this post. I am very glad to see such excellent information being shared freely out there.
sometimes skinny jeans are not comfortable to wear, i would always prefer to use loos jeans’
I was looking at some of your articles on this site and I believe this internet site is really instructive! Keep on posting .
There are some interesting cut-off dates in this article but I don’t know if I see all of them heart to heart. There may be some validity however I’ll take maintain opinion until I look into it further. Good article , thanks and we want more! Added to FeedBurner as nicely
Just right points?I’d word that as anyone who truly doesn’t write on blogs a lot (if truth be told, this can be my first put up), I don’t assume the term ‘lurker’ may be very changing into to a non-posting reader. It’s not your fault the least bit , however most likely the blogosphere may get a hold of a better, non-creepy name for the ninety people that experience reading the content .
I want gathering useful information , this post has got me even more info! .
Hi, simply discovered your own blog through Google, as well as discovered so that it truly is truly educational. I’m gonna stay attuned for this tool. Many thanks!
This site was… how do I say it? Relevant!! Finally I’ve found something which helped me. Thanks a lot.
Can I just say what a relief to find an individual who actually knows what they’re talking about online. You certainly know how to bring a problem to light and make it important. More people have to look at this and understand this side of your story. I can’t believe you are not more popular given that you certainly possess the gift.
We’re all suggested that we should accomplish that if we ‘earned’ way over some artificial threshold established internally by the IRS.
Excellent post. I will be facing many of these issues as well..
Right here is the perfect web site for anybody who wishes to understand this topic. You realize so much its almost tough to argue with you (not that I personally would want to…HaHa). You definitely put a brand new spin on a subject that has been discussed for a long time. Great stuff, just great.
An added important area is that if you are an elderly person, travel insurance intended for pensioners is something you ought to really look at. The more aged you are, the more at risk you might be for allowing something awful happen to you while abroad. If you are not covered by several comprehensive insurance policies, you could have some serious issues. Thanks for expressing your guidelines on this weblog.
My brother recommended I might like this web site. He was entirely right. This post truly made my day. You can not imagine just how much time I had spent for this information! Thanks! que es el acne
Hey! Do you know if they make any plugins to protect against hackers? I’m kinda paranoid about losing everything I’ve worked hard on. Any recommendations?
Tables are a valuable tool by enabling the ability of a user to query and focus on specific numbers; while charts (e.g., bar charts or line charts), may help explain the quantitative messages contained in the data.
Greetings, I think your web site could possibly be having browser compatibility problems. Whenever I look at your site in Safari, it looks fine however when opening in IE, it’s got some overlapping issues. I simply wanted to provide you with a quick heads up! Aside from that, wonderful site!
Aw, this was an exceptionally nice post. Taking the time and actual effort to make a really good article… but what can I say… I hesitate a whole lot and never manage to get nearly anything done.
Great info. Lucky me I discovered your website by accident (stumbleupon). I have saved it for later.
{
Uncertain whether a secured loan is right for you? Understand the benefits, such as lower interest rates and increased flexibility.
Aw, this was an exceptionally nice post. Spending some time and actual effort to produce a good article… but what can I say… I put things off a lot and never seem to get anything done.
I needed to thank you for this great read!! I definitely enjoyed every little bit of it. I’ve got you book-marked to check out new stuff you post…
If you’re a property owner looking to borrow money, a secured loan could be a wise option. Leverage better rates by using your home as security.