بحران سالمندی و حسرت توسعه ایران
اغلب کشورهایی که در دهه‌های اخیر توسعه یافته و یا در مسیر توسعه قرار گرفتند یک اشتراک مهم دارند که آن هم جوان بودن جمعیت در ابتدای مسیر حرکت به سوی توسعه است. تقریبا اندک مواردی دیده می‌شود که کشوری از فرصتی که جوانی جمعیت در اختیارش قرار داده برای نیل به توسعه استفاده نکرده باشد. البته کشورهایی که دچار کمبود منابع و یا جنگ هستند از این قاعده مستثنی بوده‌اند. چرا که عملا امکان بهره بردن از این فرصت استثنایی را ندارند. اما ایران تقریبا تنها نمونه از کشورهای توسعه نیافته‌ای است که با وجود دسترسی گسترده به منابع و بهره‌مندی از امنیت نسبی نتوانسته از فرصت جوانی ترکیب سنی جمعیت در حدود دو دهه اخیر استفاده کند.
پژوهشگران حوزه توسعه معتقدند جوانی جمعیت و اصطلاحا باز شدن «پنجره جمعیتی» فرصتی طلایی برای کشورهای توسعه نیافته‌ای است که حاکمانشان انگیزه و اراده‌ای برای توسعه و پیشرفت دارند. به بیان ساده‌تر در کشوری که تعداد شاغلان و نیروهای مولد بیشتر از شهروندان از کارافتاده و سالمند باشد، شانس بیشتری برای دستیابی به توسعه وجود دارد.
برای درک بهتر این موضوع بد نیست به این مثال معروف بین جمعیت شناسان و توسعه گرایان دقت شود. فرضا خانواده‌ای چهار نفره متشکل از پدر، مادر و دو فرزند را در نظر بگیرید. حال اگر پدر و یا مادر یکی از والدین به دلیل از کارافتادگی به جمع این خانواده بپیوندد طبیعتا هزینه‌های زندگی افزایش خواهد یافت. این افزایش هزینه تبعاتی در پی دارد که مهمترین آن فرسودگی نیروهای مولد و نان‌آور خانواده و همچنین کاهش منابع لازم جهت تحصیل، فراغت، درمان و در یک کلمه بقا و سپس پیشرفت فرزندان این خانواده است. این مثال ساده را می‌توان به جوامع بزرگ انسانی تعمیم داد. به گونه‌ای که اگر نسبت جمعیت سالمندان یک کشور به نیروی شاغل و مولد هرچه کوچکتر شود، نهایتا منابع بیشتری نیز باید در جهت تامین هزینه‌های جاری زندگی سالمندان هزینه شود.
یکی از شاخص‌هایی که می‌تواند نسبت بین شاغلان و بازنشستگان (نه لزوما سالمندان) را توضیح دهد نسبت نیروی کار شاغلی که حق بیمه پرداخت می‌کند به تعداد مستمری‌بگیران و بازنشستگان حقوق بگیر از صندوق‌های بازنشستگی است. در واقع این شاخصه آشکار می‌کند که در یک جامعه چند نفر در ازای یک بازنشسته کار می‌کنند؟ به عبارتی چند نفر کار می‌کنند تا هزینه نگهداری از یک بازنشسته تامین شود؟ این نسبت در کشورهای توسعه یافته ۶ به ۱ بوده و در کشورهای در حال توسعه نیز ۳ به ۱ است. یعنی در کشورهای پیشرفته در بهترین حالت ۶ نفر به ازای یک بازنشسته مشغول به کار هستند. اما در کشورهای در حال توسعه به طور میانگین ۳ نفر کار می‌کنند تا هزینه نگهداری از یک بازنشسته تامین شود. اما این نسبت در ایران حدود ۱.۵ به ۱ است. یعنی به ازای هر سالمند تنها ۱.۵ نفر در حال کار بوده و اصطلاحا به عنوان نیروی مولد شناخته می‌شود.
از همین رو است که گفته می‌شود جوان شدن جمعیت یک کشور می‌تواند بهترین موقعیت برای حاکمیتی توسعه‌گرا باشد تا در مسیر پیشرفت کشور حرکت کند. چرا که طبیعتا نیروی کار بیشتری در مقایسه با نیروی از کارافتاده و سالمند در اختیار دارد. این وضعیت عموما در اغلب کشورهای جهان در حدود نیم قرن اخیر منجر به توسعه و یا جهش‌های بزرگ کشورها به سمت توسعه شده است. چین، ژاپن، شیلی و حتی کره‌جنوبی از جمله مهمترین مثال‌هایی هستند که در شرایط مشابهی قرار داشتند و فرصت طلایی باز بودن پنجره جمعیتی را از دست نداده و حالا خود را در جرگه کشورهای توسعه یافته جهان می‌بینند.
اما همانطور که گفته شد ایران تنها موردی است که با وجود بهره‌مندی از دو عنصر منابع و امنیت، نتوانسته از فرصتی که جوانی جمعیت در اختیار حاکمانش قرار داده بود برای رسیدن به توسعه استفاده کند. البته از سال ۱۳۹۵ به این سو هیچ سرشماری رسمی و دقیقی در ایران انجام نشده اما گفته می شود نرخ رشد جمعیت در سال ۱۴۰۲ حدودا ۰.۷درصد بوده و در مقایسه با ۱۰ سال گذشته کاهش قابل توجهی را نشان می‌دهد.
ضمن اینکه روند کاهش نرخ رشد جمعیت از اواسط دهه ۷۰ شروع شده و حالا به اوج خود رسیده است. اما نتیجه این تغییر رویه جامعه در قبال فرزندآوری باعث شده تا متولدین دهه ۶۰ بزرگترین گروه سنی را در جامعه ایران به خود اختصاص دهند. گروهی که با ورودش به بازار کار انتظار می‌رفت شاهد جهش محسوسی در بازار کار، تولید و در نهایت کلیت اقتصاد ایران باشیم. اما به چندین دلیل مختلف این اتفاق رخ نداد و باعث شد فرصت طلایی که جوانی جمعیت برای ایران فراهم کرده بود منجر به توسعه نشود.
از جمله مهمترین موانع یاد شده می‌توان به شروع مناقشه هسته‌ای همزمان با ورود متولدین دهه ۶۰ به بازار کار، روی کار آمدن دولت احمدی نژاد و پول پاشی گسترده در پی افزایش قیمت جهانی نفت، وضع تحریم‌های بانکی و نفتی علیه جمهوری اسلامی در پی تغییر رویکرد ناشی از روی کار آمدن محمود احمدی نژاد، بروز مخاطرات و بحران های زیست محیطی در بخش‌های مختلف کشور و همچنین از بین رفتن امیدها در پی خروج ایالات متحده از برجام توسط دونالد ترامپ اشاره کرد.
البته به طور کلی می‌توان گفت مانع اصلی بر سر راه توسعه ایران با وجود فراهم بودن بستر لازم در بطن جامعه، سیاست‌گذاری دولت‌های نهم و دهم در حوزه روابط بین‌الملل و خصوصا پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی بود. هرچند عوامل خارجی نیز تاثیرات بسزایی روی این موضوع داشتند اما بسیاری اعتقاد دارند اگر جمهوری اسلامی به سمت عادی‌سازی نقش خود در منطقه و جهان حرکت کرده بود حالا وضعیت تفاوت معناداری با آنچه امروزه شاهدش هستیم داشت.
اما ایزوله شدن ایران از بازارهای بین المللی و جا ماندن از رقابت داغ و تنگاتنگ تجارت خارجی در خاورمیانه باعث شد تا فرصت توسعه بسوزد. از طرفی هم این رویکرد نه تنها فرصت‌سوزی بزرگی محسوب می‌شود، بلکه باعث ایجاد یک فرابحران عجیب در قلب جامعه ایرانی شده است. بحرانی که از آن با عنوان سالمندی جمعیت یاد می‌شود. کاهش مداوم و بی وقفه نرخ رشد جمعیت در دو دهه اخیر باعث شده تا متولدین دهه‌های هفتاد، هشتاد و نود به ترتیب کوچکتر از دهه‌های قبلی خود شوند.
بنابراین ایرانیان در سالهای آینده مجبورند بیشتر کار کنند تا هزینه نگهداری از سالمندان و حقوق بازنشستگان تامین شود. باید توجه داشت متولدین دهه ۶۰ با توجه به سن بازنشستگی در ایران حدود ۱۰ سال دیگر وارد دوران بازنشستگی می‌شوند. در این صورت گروه های سنی که به مراتب کوچکتر از دهه ۶۰ هستند باید کار کنند تا بزرگترین گروه سنی جمعیت ایران دوران بازنشستگی خود را پشت سر بگذارد. شواهد هم نشان می‌دهد که جامعه ایرانی تمایل چندانی برای فرزندآوری در شرایط کنونی ندارد. بسیاری معتقدند وضعیت وخیم معیشتی، ناامنی در خاورمیانه، بحران‌های ریز و درشت محیط زیستی و… از جمله مهمترین دلایل کاهش نرخ فرزندآوری در میان زوج‌های ایرانی هستند. از طرفی هم وضعیت به گونه‌ای پیش می‌رود که جامعه سیگنالی امیدوارکننده از آینده کشور را دریافت نمی‌کند و از همین رو برای صاحب فرزند شدن دچار تردیدهای بسیار زیادی است. نباید فراموش کرد که در پایان سال ۱۴۰۲ برای اولین بار در ۱۰۰ سال اخیر ایران شاهد تورم بیش از ۳۰ درصدی به مدت ۳ سال پیاپی بوده است. به عبارتی به نظر می رسد دولت و جامعه به تورم های بالای ۳۰ و ۴۰ درصدی عادت کرده است. در چنین وضعیتی تولید و رشد اقتصادی اولین قربانیانی هستند که موجب کاهش نرخ مشارکت اقتصادی شهروندان و افزایش نرخ بیکاری در کشور می‌شود.
رویکرد دولت ابراهیم رئیسی در قبال مذاکرات اتمی جهت رفع تحریم نیز نشان داد که آینده چندان درخشانی در انتظار کشور نیست. چرا که دولت سیزدهم تصمیم دارد از طریق دور زدن تحریم به بقای نباتی اقتصاد ادامه دهد و در چنین شرایطی چشم اندازی برای پیشرفت و توسعه نیز وجود نخواهد داشت. جامعه نیز دقیقا این سیگنال را دریافت کرده و به نظر می‌رسد برنامه‌ای جدی برای تشکیل خانواده و فرزندآوری نداشته باشد. این فضای ناامیدی باعث شده تا نیروی متخصص و حتی نیمه متخصص ایرانی کوچکترین فرصتی برای مهاجرت را از دست ندهد. این اتفاق نیز باعث کاهش چشمگیر نرخ رشد جمعیت در سالهای پیش رو خواهد شد.
مجموعه این عوامل نشان می‌دهد که ایران در دقیقا در دوره‌ای که درگیر پرونده اتمی و تورم های دو رقمی بوده، در واقع بزرگترین و بهترین فرصت برای توسعه را از دست داده است. با توجه به اینکه سن بازنشستگی در ایران نیز در مقایسه با کشورهای جهان بسیار پایین است می توان گفت که متولدین دهه ۶۰ فاصله چندانی با بازنشستگی ندارند و عملا این فرصت از دست رفته تلقی می شود. نباید فراموش کرد که کسری بودجه مزمن دولت در ایران نیز باعث شده تا صندوق‌های بازنشستگی به عنوان یکی از سیبل‌های همیشگی برای دولت جهت تامین کسری همواره در معرض دست درازی باشند. کارشناسان نیز بارها از وجود ابربحرانی تحت عنوان «ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی» در پی استقراض دولت هشدار داده‌اند.
بنابراین نه تنها در سالهای آتی شاهد برهم خوردن تعادل سنی بین گروه‌های جمعیتی خواهیم بود، بلکه ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی نیز خود سیلی از مشکلات را ناشی از عدم توانایی صندوق‌ها در پرداخت حقوق بازنشستگان در سالهای آتی را در پی خواهد داشت. از همین رو است که گفته می‌شود ایران نه تنها فاصله بسیار زیادی با توسعه دارد بلکه با اتخاذ سیاست‌های نادرست و غیراصولی فرصتی طلایی را تبدیل به تهدیدی اساسی کرده است.
نویسنده: سهند اینانلو
I used to be able to find good advice from your blog posts.
I used to be able to find good advice from your blog articles.
Having read this I believed it was really informative. I appreciate you taking the time and effort to put this information together. I once again find myself spending a lot of time both reading and leaving comments. But so what, it was still worthwhile.
You made some good points there. I checked on the internet for more information about the issue and found most people will go along with your views on this web site.
I’m impressed, I have to admit. Seldom do I encounter a blog that’s both educative and amusing, and let me tell you, you have hit the nail on the head. The issue is something not enough men and women are speaking intelligently about. I’m very happy that I stumbled across this during my search for something concerning this.
Hello there! I just wish to give you a big thumbs up for your great information you’ve got right here on this post. I am coming back to your website for more soon.
Many had been dissatisfied that Anand selected the Berlin Defence as an alternative of making an attempt a extra combative opening, given that he was down two points.
Oh my goodness! Incredible article dude! Thank you, However I am encountering issues with your RSS. I don’t know the reason why I am unable to join it. Is there anybody else having identical RSS problems? Anyone who knows the solution will you kindly respond? Thanks!!
Hi, I do think this is a great site. I stumbledupon it 😉 I am going to revisit yet again since I bookmarked it. Money and freedom is the greatest way to change, may you be rich and continue to help others.
That is the best blog for anybody who wants to search out out about this topic. You realize so much its virtually onerous to argue with you (not that I actually would want…HaHa). You undoubtedly put a brand new spin on a topic thats been written about for years. Great stuff, just nice!
I think this blog is great! Keep up the good work.
Hi there. Very nice blog!! Man .. Excellent .. Amazing .. I’ll bookmark your website and take the feeds additionally…I am glad to locate numerous useful info right here within the post. Thanks for sharing…
Nonetheless, in some years, a business may need a decrease tax liability than the amount of credit it managed to rack up.
Introducing to you the most prestigious online entertainment address today. Visit now to experience now!
Plants grow, annuals die and roots dry out.
I also conceive thence , perfectly indited post! .
I seriously love your site.. Very nice colors & theme. Did you create this site yourself? Please reply back as I’m attempting to create my very own website and would like to know where you got this from or what the theme is called. Many thanks!
I want to to thank you for this great read!! I certainly loved every bit of it. I have got you saved as a favorite to check out new things you post…
Quantitative easing, a practice used by major central banks in 2009, consisted of large-scale bond purchases by central banks.
2021-01-02 Max Schneider feat.
some genuinely wonderful posts on this internet site , regards for contribution.
excellent submit, I love it. I also buy ambien a good deal. You must buy ambien also. I will travel to the whole USA and buy ambien there and in other locations to. i will be downtown, you know for what ? just to buy ambien. I will rest a great deal soon after buy ambien and that it always make me feel so great. I will be buy ambien in a pharmacy or a different destinations, no matter what the daily life get me .
Introducing to you the most prestigious online entertainment address today. Visit now to experience now!
An intriguing discussion is worth comment. I think that you ought to publish more about this subject matter, it may not be a taboo matter but typically people do not speak about these subjects. To the next! Kind regards!
Introducing to you the most prestigious online entertainment address today. Visit now to experience now!
when using hair dryers, it would be better to use those low wattage types because they are not very damaging to the hair’
I was able to find good info from your blog posts.
Many thanks for this particular tips I had been searching all Google to find it!
Absolutely pent articles , Really enjoyed reading .
Everything is very open with a precise clarification of the issues. It was definitely informative. Your site is useful. Thank you for sharing.
thank you for sharing with us, I conceive this website truly stands out : D.
Previously you must have highly effective web business strategies get you started of getting into topics suitable for their web-based organization. educational
you employ a fantastic blog here! do you want to cook some invite posts in my blog?
Sweet website , super design , real clean and utilize friendly .
I enjoy reading a post that can make people think. Also, many thanks for allowing me to comment.
sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm
Good post. I learn something totally new and challenging on blogs I stumbleupon everyday. It will always be useful to read articles from other authors and use something from their websites.
Comfortabl y, the post is really the sweetest on this laudable topic. I match in with your conclusions and definitely will thirstily look forward to your future updates. Saying thanks will certainly not simply just be enough, for the perfect clarity in your writing. I can quickly grab your rss feed to stay privy of any kind of updates. Pleasant work and much success in your business efforts!
bmmzyfixtirh cheapest phentermine zero health professional prescribed qrdzoumve buy phentermine diet pill iixqnjouukkebr
There is visibly a bunch to realize about this. I consider you made various good points in features also.
By marketing in the comment box, additionally you generate back again inbound links to your webpage. These back again inbound links will very last indefinitely if they can endure webmaster moderation. This opens an avenue for potential customers generation which will final indefinitely.
I love reading your blog because it has very interesting topics.”-*:.
Thanks a lot for this kind of facts I had been exploring all Yahoo to find it!
Ford took the styling cues from some of its best selling full-sized cars and plugged it right into a truck-physique.
You really make it seem so easy with your presentation but I find this matter to be really something which I think I would never understand. It seems too complicated and extremely broad for me. I’m looking forward for your next post, I’ll try to get the hang of it!
I wish to show my appreciation for your generosity for persons that actually need help on in this niche. Your special dedication to passing the solution throughout ended up being rather significant and have continually encouraged somebody much like me to attain their dreams. Your personal warm and helpful useful information indicates a great deal a person like me and even more to my peers. Best wishes; from each one of us.
Right after study a couple of of the weblog posts on your web page now, and I truly like your way of blogging. I bookmarked it to my bookmark website list and will likely be checking back soon. Pls check out my web internet site too and let me know what you believe.
Introducing to you the most prestigious online entertainment address today. Visit now to experience now!
you have got a great weblog here! if you’d like to cook some invite posts on my blog?
An fascinating discussion will be worth comment. I’m sure that you can write on this topic, it will not certainly be a taboo subject but normally individuals are there are not enough to talk on such topics. To another location. Cheers